خانههای ارامنه جلفای نو اصفهان
در این مجموعهی مصور، 13 خانه از خانههای ارامنهی جلفای نوی اصفهان از جنبهی معماری، نقاشی، تزیینات و تاریخ ساخت به همراه تصویر و نقشه معرفی و بررسی گردیده است؛ ضمن آن که در بخش آغازین کتاب این مباحث مطرح شده است: تاریخ جلفای اصفهان، نخستین کوچ ارامنه به اصفهان، دومین و آخرین کوچ ارامنه، ارامنه و جانشینان شاهعباس، ارامنه در اواخر دورهی صفویه، ارامنه در زمان آغامحمدخان قاجار و جانشینان او، مختصری از تاریخچهی جلفا، نام جلفا، و ساخت جلفای نو. گفتنی است، جلفای نو (جلفای اصفهان)، یکی از مراکز مهاجرت و اسکان ارامنه در ایران و جایگاه کلیساها و خانههای زیبا و پرشکوه بوده است. خانههای شاخص جلفای نو، متعلق به تجار بزرگ، روحانیون یا بزرگان بوده است. این خانهها، معمولا از دو بخش تابستاننشین و زمستاننشین تشکیل میشد و بیشتر آنها در قسمت سایهی خانه (پشت به آفتاب) دارای زمین بود که در آن مواد خوراکی و آشامیدنی نگهداری میشد. برخی از این خانهها سه طبقه بود و برخی، فضاهایی مخصوص زنان داشت (مانند خانهی داوید که دارای دو حیاط بود حیاط کوچک غربی خاص زنان بود) و در برخی دیگر حیاط و اصطبلی برای نگهداری حیواناتی چون اسب و یابو یافت میشد. هماکنون جلفای نو دارای هشت محلهی میدان بزرگ، میدان کوچک، چارسو، قاراکل، هاکوپجان، سنگتراشها، تبریزی (یا محلات) و ایروانیهاست که شش محلهی اول، در سالهای اول مهاجرت ارامنه به اصفهان در زمان شاهعباس اول، و دو محلهی تبریزیها و ایروانیها حدود 50 سال بعد، یعنی حدود سال 1655 م [1065 هـ . ق] در زمان شاه عباس دوم، در پی دستور شاه مبنی بر خروج ارامنه از اصفهان ساخته شده است. این گروه از ارامنه در قسمت غربی جلفای نو، چندین محله ساختند که این محلهها بعدها مسلماننشین شد و تنها دو محلهی ایروانیها و تبریزیها هنوز ارمنینشین است. امروز بر اثر گذر ایام و تحولات مختلف، از جمله مهاجرت ارامنه از جلفای نو به دیگر نقاط جهان به علل مختلف و احداث خیابانهای حکیمنظامی و توحید، این محل دچار تغییرات شدیدی شده و انسجام و یکپارچگی خود را از دست داده است. یکی از علل عمدهی تخریب بافت آن تمایل بیش از حد به نوسازی، و سکونت در این بافت تاریخی است که در سالهای اخیر به سرعت به تغییر چهرهی این بافت انجامیده است.