علم پیشین الهی و اختیار انسان
جبر و اختیار
بررسی نسبت بین «علم پیشین الهی» با افعال اختیاری انسان و حل مشکل جبر و سلب اختیار انسان در موضوع مفروض است. در این نوشتار سعی شده است با ادله عقلی و نقلی اثبات گردد که علم پیشین خداوند نسبت به افعال اختیاری انسان هیچ منافاتی با اختیار انسان نداشته و سر از جبر در نمیآورد و موجب جبری شدن افعال انسان نمیشود. در همین راستا نگارنده از منظری قرآنی، روایی و از نگاه مفسران و متکلمان به بررسی انواع علم خداوند پرداخته و کیفیت علم پیشین خداوند نسبت به همه امور عالم از جمله افعال انسان را مورد بحث و بررسی قرار داده است. آنگاه به تبیین افعال اختیاری انسان و بطلان نظریه جبر و تفویض مطلق پرداخته و ادله اشاعره و معتزله را در این زمینه نقد کرده و تقریر متکلمان شیعه امامیه را در مورد رابطه علم پیشین خداوند با اختیار انسان و پیامدهای ایجاد شبهه جبر در افعال انسان را از لحاظ سیاسی، اجتماعی، فردی و کلامی بررسی نموده و دیدگاههای برخی از متکلمان اهلسنت را در مورد ماهیت علم خدا و افعال انسان مورد نقد و ارزیابی قرار داده است.