دیونامه: بازشناسی چهرهِ موجودات خیالی در روایتهای ایرانی
اساطیر ایرانی در ادبیات / دیوشناسی در ادبیات / افسانهها و قصههای ایرانی / ادبیات خیالی فارسی - تاریخ و نقد
این کتاب در پنج بخش (پرده) تهیه شده است. در پرده نخست با عنوان «قصهگوی برزگر و قصهگوی دریانورد» به این موضوع پرداخته شده که ادبیات فوق طبیعی در ایران روایت دریانورد است. با دریا و حکایتهای دریانوردان پیوند خورده و شگفتی مترادف است با دریا و عجایب بحر. پرده دوم با عنوان «نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت» به واکاوی این موضوع میپردازد که در ادب دوره اسلامی و فرهنگ عامه مردم ایران، پریان، دیوان، غولان و مردمان یکچشم امکان تازهای را برای خیالپردازی در فرهنگ ایرانی به وجود آوردند و طی فرآیندی زیباییشناسانه وارد خیالپردازی ایرانی شدند. بخشی از بارِ خیالپردازی ادبی در فرهنگ ایرانی بر دوش موجودات فراطبیعی همچون دیو، پری، اژدها و همسانهای آنها نظیر جن، غول، نسناس و امثالهم است. با این حال، ظهور این هیولاهای خیالی و شبحگون در سپهر اساطیر و تاریخ ایران دلایلی کاملا سیاسی و ایدئولوژیک دارد. پرده سوم به بررسی «صورتهای شگفتی» اختصاص دارد. بر این اساس، صورتهای امر شگفتآور در ادبیات فارسی متقدم به دو دسته کلی «روایتهای عجایبنامهای» و «روایتهای اعجابانگیز» تقسیم میشود که روایتهای اعجابانگیز خود به چهار دسته «روایتهای شفاهی - مردمیِ شگفت یا فانتزی پالیمسستی» (لایهلایه)، «قصههای شگفت»، «رمانسهای عامیانه شگفت» و «حماسههای دینی شگفت» تقسیمبندی میشود. بخش چهارم «اعجاببرانگیزی در متون عرفانی؛ از بیان تا کُنش» نام دارد. جدا از اعجاببرانگیزی در متون ادبی و روایتهای شگفت فارسی، متون عرفانی هم درخود واجد نوعی زبان شگفتانگیز است. متون عرفانی عرصه گسترده شگفتی در بیان و کُنش اسـت. بخش آخر کتاب نیز با عنوان «خیالهای غربی: ادبیات شگرف در مغرب زمین» به بررسی ادبیات شگرف (فانتاستیک) در مغربزمین اختصاص دارد.