درسنامه تفکر نقدی
تفکر انتقادی / سفسطه / منطق
این کتاب پژوهشی در قلمرو روش نقد اندیشهها در علم منطق است که توسط یکی از محققان و دانشپژوهان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم میباشد. هدف نویسنده ارایه درسنامهای برای دانشپژوهان رشتههای ففلسفه و کلام در مقطع کارشناسی بوده است. تفکر انتقادی به یک معنا همان فن مناظره و به نقد کشیدن افکار دیگران در موضوعی خاص است که در این پژوهش نویسنده فنون منطقی و استدلالی تفکر انتقادی را جهت رویارویی و مواجهه با اندیشههای دیگران و آثار مکتوب و شفاهی منتقدان دینی را بررسی نموده است. نویسنده معتقد است عنوان نقد انتقادی در بین دانشپژوهان و محققان علوم دینی تا حدّ زیادی ناشناخته است و این اصطلاح و روش علمی در زبان فارسی تا همین دوران اخیر نیز چندان شناخته شده نبوده و کتاب خاصی نیز در این زمینه نگاشته نشده است. و عمدتاً در منابع انگلیسیزبان از تفکر انتقادی سخن به میان آمده است. نویسنده ضمن بیان کلیاتی در زمینه علم منطق، معرفتشناسی، روششناسی و فلسفه علم، به بحث درباره راههای کسب علم و معرفت پرداخته و در این زمینه نقش حواس، عقل، شهود یا مکاشفه، وحی یا الهام، تجربه دینی و مرجعیت را جداگانه بررسی نموده است. آنگاه وی به اقسام معرفت اعم از معرفت گزارهها، معرفت مباشر، و معرفت مهارتی اشاره نموده و روش و مراحل تفکر انتقادی بهوسیله روشن کردن معانی واژهها، کشف پیشفرضها، مطالبه دلیل و ارزیابی آن و کشف مغالطات را بررسی نموده است. در ادامه و هر یک از این مراحل را به صورت مبسوط مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در بخش روشنکردن معانی واژهها به بیان تعریف ذاتگرایانه و غیر ذاتگرایانه، تعاریف مفهومی و مصداقی و تعاریف نظری، اقتناعی، بافتی، متنی، عملی، اجرایی، معجمی و لغوی پرداخته و در مورد کشف پیشفرضها نیز به بررسی پیشفرض عرف و پیشفرضها در تفکر نقدی پرداخته است. در بخش دیگری از کتاب، نویسنده به روشهای استدلال مانند روش نقلی، روش عقلی، روش تجربی و حوزههای کاربرد این روشها و تفاوت آنها با یکدیگر اشاره کرده و اقسام استدلالهای مباشر مانند تناقض در قضایا، عکس مستوی، نقیض مجهول و عکس نقیض را بررسی نموده است. در ادامه انواع استدلالهای غیرمباشر مانند تمثیل، استقراء، قیاس و تبیین را بیان نموده و اقسام تبیین مانند تبیین فیزیکی، تبیین روانی، تبیین کارکردی و ملاک ارزیابی تبیینها را ذکر کرده است. یکی دیگر از مراحل تفکر انتقادی، شناسایی و کشف مغالطات است که در این زمینه نیز نویسنده به تبیین انواع مغالطات مانند مغالطه اشتراک لفظ، مغالطه ابهام ساختاری، مغالطه ترکیب مفصل، مغالطه ترکیب مرکب، مغالطه واژههای مبهم، مغالطه اهمال سور، مغالطه سورهای کلینما، مغالطه بزرگنمایی، مغالطه کوچکنمایی، مغالطه تکیه کلام، مغالطه توریه، مغالطه نقل قول ناقص، مغالطه تفسیر نادرست، مغالطه ایهام عکس، مغالطه رفع مقدم و وضع تالی، مغالطه عدم تکرار حدّ وسط و انواع و اقسام مغالطات در علم منطق پرداخته است. وی مباحث را به شیوه درس به درس ارایه کرده و پس از پایان هر درس پرسشهایی جهت تبیین بیشتر مطالب در ذهن دانشپژوهان مطرح نموده است که در مورد محتوای همان درس میباشد.