جامع التواریخ (تاریخ سامانیان و بویهیان و غزنویان)
"جامعالتواریخ" برجستهترین اثر خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی (سدهی هشتم هـ)، طبیب و وزیر غازانخان، اولجایتو و ابوسعید ـ سه تن از سلاطین ایلخانی ـ به شمار میرود. این کتاب توسط گروهی از محققان و مترجمان عصر ایلخانی و زیر نظر خواجه رشیدالدین فضلالله نگارش یافته و تاریخ عمومی جهان آن روز را شامل میشود. فرمان تالیف کتاب را غازنخان داد و کتاب در زمان حکومت برادرش، سلطان محمد اولجایتو، به اتمام رسید. اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ حکومت سامانیان، بویهیان و غزنویان در ایران است که سراسر انباشته از اساطیر و داستانهای این اقوام است. مطالب این جلد با ذکر حالات سلطان محمود غزنوی آغاز میشود. شرح جنگهای محمود به ویژه با امرای سامانی، قدرتگیری ترکان، همچنین حکومت ابوالحسن سیمجور و پسرش ابوعلی در خراسان و مناسبات آنها با غزنویان و سامانیان از دیگر مطالبی است که در ابتدای کتاب ذکر شده است. از سیر مطالب کتاب میتوان به روند قدرتگیری ترکان در ایران و نحوهی شکلگیری سلسلههای ترک نژاد در تاریخ کشور پی برد. جنگهای متعدد سلطان محمود به ویژه در هند، که گاه با نام ترویج دین اسلام صورت میگرفت و غزوه نامیده میشد همچنین رابطهی نهاد خلافت و خلیفهی عباسی با سلاطین سنی مذهب غزنوی، رخدادهای مربوط به سلسلههای ایرانی آل زیار و آل بویه در شمال ایران و مناسباتشان با ترکان غزنوی مطالب بخشهای دیگر کتاب را شامل میشود.