عینالقضات همدانی و حال و هوای عقلانی زمان او
نویسنده در کتاب با طرح نظریههای عین القضات همدانی در گسترهای از مسائل، ابتدا گزارشی از نیروهای سیاسی عقلانی عامل زمان او میآورد؛ سپس زندگی و احوال و آثار او را بررسی میکند. وی میگوید: "عینالقضات (492-525) مخلوق این قرن، سرشار از انرژی و نیرویی بود که از امکانات و موانع باطنی عصرش نشات میگرفت. او صاحب صلاحیت فکری و قدرت نگارشی متونی بوده که سیاست زمانش وجوه مشترکی داشت. او به فلسفه تسلط یافت، ولی عقلگرایی فلسفه را مردود دانست. در فقه استاد شد، به قضاوت پرداخت و بعد با تاویلاتی، انحصارگرایی شرعی زمانش را تقبیح کرد. او به تمایلات و رسوم تصوف زمانش پیوست، و از آموزههای "عشق الاهی یا تصوف مستانه" بهرهای تمام و کمال برد. با دستآوردهای عقلانی، یا دانش قضایی صرفی که ریشه در قدرتطلبی داشتند، به ستیز برخاست.