اسطوره زال: تبلور تضاد و وحدت در حماسه ملی
زال (اساطیر ایرانی) / زال / فردوسی، ابوالقاسم، 329؟ - 416ق. شاهنامه - نقد و تفسیر / شعر فارسی - قرن 4ق. - تاریخ و نقد - آموزش برنامهای
زندهیاد "محمد مختاری "در این اثر ضمن تجزیه و تحلیل شخصیت اسطورهای زال (پدر رستم)، ساخت وجودی او، کارکردش در حماسه، نیز معنا و مقصودی را که از ترکیب هستی زال در نظر بوده بررسی و ارزیابی میکند .نویسنده در بررسی هستی زال به تضادها و وحدتی اشاره کرده و براساس آن، زندگی او را در چهار دوره مشخص تحلیل نموده است که عبارتاند از1 :ـ دوره رانده شدن زال و نفی او یا مرحلهای که ویژه طرح تضادهای او با فرهنگ و ارزشهای سنتی است (این دوران بیدرنگ پس از تولد زال آغاز میگردد، و دورهای است که نیروهای مادی و معنوی زال در جایی غیر بشری اما طبیعی در عین حال معنوی و فوق طبیعی رشد مییابد .وجود تضادها و بدعت وجودیاش سبب طردش میشود، و در پی آن، هویت و ماهیت رازوار و پیوندش با عوامل مقدس و فوق طبیعی مشخص میگردد)2 .ـ دوره تعدیل تضادها و پذیرفته شدن در جامعه .آگاه شدن جامعه نسبت به تواناییها و ارزشها و هستی مثبت او .(تحمیل بدعتها و اندیشههای تازه بر ذهن و اندیشه سنتی)3 .ـ دوره یگانگی زال با نهادهای جامعه .(این دوره، دوره فعلیت یافتن ارزشها و آرزوهایی است که در آغاز بیگانه مینمود .نیروی اراده زال چون عاملی تعیین کننده در زندگی قوم ایرانی تصور میگردد .جامعه و زال به وحدت میرسند، و خویشکاری زال، خویشکاری حماسه است)4 .ـ دوره آشکار شدن دوباره تضاد (تعدیل تضادها، تنها در تخیل حماسی چشماندازی مطلوب است ;از این رو، با فرجام حماسه، کارکرد زال نیز فرجام مییابد) .