تاریخچه چهار شر ترکمن نشین: آقةقلا، بندر ترکمن، گمش دپه، گنبد کاووس
در این کتاب، تاریخچهی چهار شهر ترکماننشین در ایران شامل شهر آققلعه (آق قلا)، گمیشان "گمش تپه)، "گنبد کاووس و بندر ترکمن (بندر شاه سابق) بازگو گردیده است؛ چهار ناحیهای که مرکز تجمع انبوهی از جمعیت هموطنان ترکمان ایرانی محسوب میشوند. بر این اساس، ضمن گذری بر پهنهی آسیا، وقایع مربوط به آن به ویژه در محدودهای که اوغوزها (اجداد ترک ترکمان) در آن نقاط میزیستند، به اختصار بیان شده است. سپس شهرهای مهمی معرفی شدهاند که به تدریج از اواخر قرن سوم هجری محل کر و فر ترکمانان و یورتهای آنان شد. شاخصترین این نقاط عبارت بودند از: طراز، اسفیجاب (اسپیجاب)، خوارزم، بخارا، خیوه، مرو، نسا، ابیورد، یارز و چند مکان دیگر. در ادامه، خط سیر کوچ ترکمان از دورهی سلجوقیان (قرن پنجم هجری) و آنگاه ورود سایر طوایف ترکمان به شمال دو ایالت بزرگ شمال شرق ایران یعنی خراسان و استرآباد (گرگان فعلی) بیان گردیده است. سپس با استناد به متون تاریخی قرن دهم هجری، یورتها و محلهای زیست موقتی آنان در دشت گرگان (ترکمان صحرای فعلی ایران ـ سرزمینهای بین دو رود گرگان و اترک)معرفی شده است. چرا که یکی از علل شکلگیری چهار شهر یاد شده، ظهور و حضور همین طوایف و تیرههای مختلف ترکمان در اطراف این نواحی بوده است. افزون بر این، چند پدیدهی تاریخی نیز که در محدودهی ترکمنصحرای ایران قرار گرفتهاند و به دلایلی چند به زندگی وحیات اجتماعی ترکمان مرتبط بودهاند معرفی شده که از آن جمله است: برج گنبد کاووس، بقایای دیوار دفاعی و تاریخی گرگان، و گورستانهای قدیمی این ناحیه.