حیلههای شرعی: بخش عقود
"نوشتار حاضر تحقیقی است در آنچه اصطلاحا "حیله شرعی" نامیده میشود. تمایز حیله مشروع از نامشروع، تبیین مورد پژوهانه حیلههای رایج در عقود و گزارش و تحلیل آرای فقهای امامیه و عامه با نگاهی به مواد قانونی، مباحث حقوقی و مسائل روز موضوعاتی هستند که در این کتاب مورد پژوهش قرار گرفته است... نتیجه این پژوهش را به طور خلاصه میتوان چنین بیان کرد: "حیله" اعم از مشروع و نامشروع بوده و اختصاص به مکر و خدعه و تقلب ندارد. در عبارت فقها نیز گاه حیله به معنای مطلق "تدبیر"، "راه حل" و "وسیله" آمده، گاه به معنای تدبیر مبتنی بر خدعه و نیرنگ است. از این رو مشهور فقها حکم به بطلان مطلق حیل ندادهاند بلکه قائل به تفصیل شدهاند: اگر حیله موجب ابطال حق و اثبات باطل نشود، جایز است، ولی حیله موجب نقض اوامر و نواهی شارع مقدس و سبب تحلیل حرام و تحریر حلال، حرام و باطل است. مهمترین عنصر در تحقق حیله نامشروع عبارت است از: تدلیس، خدعه، تقلب، به عبارت دیگر انجام عمل صوری، سوء استفاده از حق و قصه اضرار به دیگران، زیرا در حقوق اسلام مهمترین شرط صحت عقد "عقد مشروع" است. به نظر فقها توسل به حیله در صورتی مشروع است که ارتکاب آن فی نفسه حرام نباشد و به وجه شرعی و برای رسیدن به اهداف مشروع باشد".