میشل فوکو
جامعهشناسی - فرانسه - تاریخ / فوکو، میشل، 1926 - 1984 م.
نویسنده در این اثر، با کند وکاو در آثار اصلی "میشل فوکو"، تحلیل رابطهی قدرت و معرفت، و سوژه شدن انسان از طریق شیوههای ابژهسازی را کانون توجه خویش قرار میدهد و به مسائل مناقشهبرانگیز اعمال قدرت و مقاومت در برابر قدرت میپردازد. بر این اساس، در کتاب سعی شده تمام آثار فوکو ـ از نخستین کارهای وی دربارهی دیوانگی تا آخرین مطالعاتش دربارهی امور جنسی ـ بررسی شود. ضمن آن که نویسنده کوشیده ارزش روششناختی آثار و شان و جایگاه آنها را در مقام شکلی و از نگاه تحلیل انتقادی ارزیابی کند. وی در کتاب خاطرنشان میکند که مطالعات فوکو دربارهی دیوانگی، بیماری، تخلف مجرمانه و امور جنسی بدون توسل به هیچگونه مفهوم بنیادی عقل پیش میرود تا وجود تاریخی صور متفاوت و گوناگون عقلانیت را برملا کند که بنیادهای متفاوت، نتایج متفاوت و روابط متفاوتی با یکدیگر داشتهاند. هدف چنین مطالعاتی شناسایی مبدا و منشا تمایز بنیادی میان عقلانیت و ناعقلانیت، یا مشخص ساختن لحظهی تاریخی پیدایش عقل ابزاری نیست. عقل به معنای کلیت و تمامیت شکلهایی از عقلانیت (انواع معرفت، اقسام فنون، و شیوههای حکومت) نیست که مسلط شدهاند؛ در واقع هیچ صورت معینی از عقلانیت فی نفسه مترادف با عقل نیست؛ در عوض، کل برنامهی فوکو از ابتدا تا انتها با تحلیل آن دسته از صور عقلانیت و شرایط تاریخی سر و کار دارد که سوبژهی انسانی به واسطهی آنها شکل گرفته و خود را ابژهی صور معرفت قرار داده است. از اولین نوشتهها تا آخرین مطالعات فوکو دربارهی امور جنسی، پرسشهایی دربارهی شکلها و شرایطی که سوبژههای "حقیقت" نفس خویش را در قالب "دیوانه"، "بیمار"، "مجرم" و "موجود هستی" تدوین و تقریر کردهاند، و این تدوین و تقریر چه آثار و نتایجی در پی داشته و "به چه بهایی" تمام شده، کانون توجه آثار او بوده است. این تحلیلها نشان میدهد که نه فقط صور گذشته بلکه صور کنونی عقلانیت نیز تاریخ پیچیده و ناهمواری دارند، و روابط قدرت یکی از عناصر اصلی و تعیین کننده در فرایندهایی است که سوبژهی انسانی را قادر میسازند "حقیقت" نفس خویش را در صور معرفت تدوین و تقریر کند.