فرقههای اسلامی در ایران سدههای میانه
در ادیان، به هر یک از دستههای مذهبی که در بعضی مسائل دینی اعتقاد خاصی متمایز از دیگران دارند، فرقه میگویند. در مذهب اسلام، دو فرقۀ اصلی شیعه و سنی از اختلافی که در امر جانشین پیغمبر اسلام پیش آمد، به وجود آمدند؛ فرقهای دیگر از اغراض سیاسی یا از تأثیر فلسفۀ یونان در میان مسلمانان یا به منظور ایستادگی در برابر تعصبات خشک پدیدار شدند که نتیجۀ بعضی از آنها کفر و زندقه بود. متاسفانه فرق اسلامی در ایران سدههای میانه، به رغم وجود منابع فراوان، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفتهاست و این باعث مغفول واقع شدن بخش اعظمی از تاریخ فرهنگی، ما؛ یعنی تحولات فکری شده است. از این رو مقالات مندرج در این مجموعه، که نگاهی تاریخی به این مسائل کلامی دارد، با این نگاه تألیف شده است. در کتاب مقالاتی در باب معتزله به خصوص یکی از شخصیتهای برجستۀ آن؛ یعنی ابوالحسن بصری و تاثیر او بر فرقۀ یهودی قرائیم آمده است. در مقالات دیگر از فرقۀ ماتریدیه و اندیشههای شخصیت محوری ابومنصور ماتریدی و فرقه کرامیه در خراسان سخن رفته است.