شرح عبدالعلی بیرجندی بر فصل یازدهم تذکرهی طوسی
خواجه نصیرالدین طوسی «التذکره فی علم الهیئه» را به سال 659 هـ . ق در مراغه تالیف کرد و سپس با شاگردانش تغییراتی در آن داد و نسخة ویراستة نهایی آن را در سال 672 هـ . ق در بغداد تنظیم نمود. رویکرد طوسی با موفقیت همراه بود و شاگردانش، قطبالدین شیرازی و منجم سدة چهاردهم میلادی ـ این شاعر ـ را تحت تاثیر قرار داد. پژوهشگران نجوم دورة اسلامی تذکره را کتابی مهم و باارزش میدانند و این امر با دانستن این واقعیت کاملا تایید میشود که «جمیل رجب»، چهارده شرح و شرح بر شرح بر این کتاب را فهرست کرده و به تعداد زیادی از متونی که از این کتاب اقتباس شدهاند اشاره دارد. کتاب حاضر دربارة یکی از شارحان تذکره خواجه نصیرالدین طوسی یعنی «عبدالعلی بیرجندی» است که از شرح او بر این رساله تنها فصل یازدهم از باب دوم تذکره به سانسکریت ترجمه شده است. این فصل برای اولین بار در اواخر سدة نوزدهم به یک زبان اروپایی ترجمه شد. در سال 1993 نیز متن انتقادی تذکره به همراه ترجمة انگلیسی و تفسیر آن توسط جمیل رجب منتشر گردید. کتاب حاضر به شرح عربی نظامالدین عبدالعلی بیرجندی بر فصل یازدهم از باب دوم کتاب تذکره خواجه نصیرالدین طوسی به همراه ترجمة انگلیسی این شرح اختصاص یافته است. سه دستنویس پس از متن عربی تذکره برای چاپ کتاب حاضر مطمح نظر بوده است: نسخة کتابخانة کالج هاروارد؛ نسخة کتابخانة دانشگاه پرینستون؛ و نسخة انستیتوی مطالعات اسماعیلی.