محمود غزنوی سرآغاز واپسگرایی در ایران
نویسنده معتقد است قرن چهارم هجری و دوران حکومت غزنویان و به ویژه شیوه حکومت محمود غزنوی، سرآغاز افول فکر و اندیشه و کاهش چشمگیر دانشمندان و اندیشمندان ایران است که با سیری نزولی تا به امروز ادامه یافته است. بدین منظور نویسنده طی 10 فصل به بررسی اوضاع ایران در دوران غزنویان میپردازد تا زمینهها و علل این سیر قهقرایی را روشن سازد.بخش نخست اشارهای است به حکومتهای ایرانی بعد از تسلط اعراب. در بخش دوم از چگونگی و علل و نتایج نفوذ و غلبه غلامان ترک در ایران سخن میرود. در بخش سوم عکسالعمل دستگاه خلافت دربرابر ظهور و گسترش قدرت ترکان بررسی میشود. بخش چهارم درباره اوضاع فرهنگی و مذهبی و اجتماعی و وضعیت علما در عصر غزنوی است. در بخش پنجم به اقدامات سلسلههای ایرانی مانند آل بویه در این عصر اشاره میشود. بخش ششم اشارتی است به ضعف سامانیان و چگونگی قدرتیابی غزنویان و به سلطنت رسیدن محمود غزنوی. در این بخش همچنین به علم و ادب در قرن چهارم، مذهب غزنویان، تعصب مذهبی محمود، تعقیب و سختگیری بر قرمطه و اسماعیلیان، تبعیت محمود از خلیفه عباسی اشاره شده است. بخش هفتم درباره برخی دیگر از خصوصیات و جنبههای حکومت محمود غزنوی است. در این بخش از علوم، ستم و استبداد و خودرایی محمود، وزیران و رجال دربار محمود، حمله محمود به سیستان و هند، محمود غزنوی و ابوریحان بیرونی، برانداختن خاندانهای ایرانی، توطئههای دربار محمود، توجه سلطان محمود به علما، و ترکان غز و سلجوقیان در دوره محمود سخن رفته است. در بخش هشتم موضوع رابطه محمود و فردوسی و شاهنامه به بحث گذاشته شده همچنین از استبداد سلطان محمود و نقش زنان در دربار او یاد شده است. بخش نهم نگاهی است به ساختار دولت محمود و عملکرد دیوانهای رسالت، برید، عرض لشکر، ارتش، استیفا، اعیاد و مراسم رسمی دربار محمود. در بخش پایانی اظهار نظر و دیدگاه چند تن از مورخان و رجال سیاسی درباره محمود غزنوی آورده شده است. فهرست منابع و نمایه اسامی پایان بخش کتاب است.