اسناد تاریخی خاندان غفاری (سالهای 1243 تا 1327 قمری)
در این کتاب، مجموعهای از اسناد دورهی قاجار، از 1243، تا 1327 هـ ق ـ که در خاندان "غفاری کاشانی" موجود بوده ـ به چاپ رسیده است. چند تن از رجال این خاندان از روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه تا خاتمهی دوران سلسلهی قاجار در دربار دولت صاحب مناصب و منشاء اقدامات مختلف بودند. برجستهترین فرد این خاندان، فرخخان امینالدوله بود که سوابقی چون حکمرانی طبرستان (1252 هـ ق). حمکرانی گیلان (1255 هـ ق)، حکمرانی کاشان (1260 هـ ق)، سفارت اروپا برای رفع اختلاف انگلیس و ایران بر سر هرات (1272)، امضای معاهدهی پاریس از طرف ناصرالدین شاه (1273)، حکومت کاشان و اصفهان و فارس و ریاست گمرکخانهها (1283)، وزارت دربار (1283) در کارنامهی اوست. افراد دیگرخاندان که اسناد آنها نیز در این مجموعه فراهم آمده عبارتاند از: میرزاهاشمخان امینخلوت (امینالدولهی بعدی)، میرزاابراهیمخان معاونالدوله، میرزامحمدخان اقبالالدوله، میرزامهدیخان وزیر همایون و غلامحسینخان امینخلوت. در این مجموعه 429 سند درج شده که اکثر آنها دربارهی اشخاص و رویدادهای دوران محمدشاه و ناصرالدین شاه است. بسیاری از اسناد نیز دستخط سلاطین یاد شده است. اگرچه این اسناد در خاندان غفاری نگهداری میشوند، اما این بدان معنی نیست که اسناد دربارهی اعضای خاندان مذکور یا اسناد خانوادگی باشد، بلکه چون فرخخان امینالدوله در مصدر بسیاری از امور، به ویژه در ارتباط با معاهدهی پاریس و حکومت ایالات مختلف بوده، بسیاری از این اسناد گوشههایی از تاریخ دورهی قاجار را دربردارند. اسناد در هشت بخش تنظیم شدهاند. 1- اسناد دورهی سلطنت محمدشاه، 2- اسناد تاریخدار دورهی سلطنت ناصرالدینشاه، 3- دستخطهای ناصرالدین شاه قاجار به فرخخان امینالدوله، 4- عریضههای رجال و اشخاص به ناصرالدینشاه، 5- نامههای اشخاص به فرخخان امینالدوله و نامههای فرخخان به اشخاص مختلف، 6- نامههایی از رجال و اشخاص مختلف، 7- نامههای میرزا علینقی حکیمالممالک، 8- اسناد دورهی بعد از ناصرالدین شاه. در اسناد این مجموعه از حوادث و مسائلی چون تخلیهی هرات، مذاکرات فرخخان با وزیرمختار انگلیس راجع به بحرین، تحریک انگلیسیها در مسقط، تغییر سفیر و سیاست جدید انگیس، استخدام افسران انگلیسی، پذیرایی از حاکم یرانی هرات، سرحدات عثمانی، مسائل هرات و جدایی از ایران، فعالیت انگیسیها در سیستان، اعزام قشون به ایالات مختلف و سرحدات، فعالیت بابیها، اوضاع ایالات و شهرهای مختلف، جنگ با ترکمنها در سرحدات شمال شرقی، مدارس مظفریه و بسیاری مکاتبات دیگر در باب وجوهات، داد و ستدها، توصیهها و امور جاری دولتی و شخصی و خانوادگی که در نوع خود تصویری از فرهنگ، زندگی روزمرهی درباریان و دیوانیان به دست میدهند. در صفحات پایانی تصویر تعدادی از اسناد، نمایه اسامی افراد، مکانها، طوایف و خاندانها و پس از آن خدمت موضوعی اسناد آمده است. عکسهایی از اعضای خاندان غفاری در ابتدا و انتهای کتاب به چاپ رسیده است.