روحیه ایرانی، روحیه شرقی: نقد و بررسی کتاب سازگاری ایرانی مهندس بازرگان
آنچه مسلم است، نظام استبدادی شرقی از عوامل اصولی تفاوت تاریخی شرق و غرب است. آنچه با آن مواجه هستیم، بر حسب قانونمندی و شرایطی به وجود آمده است که مختص ما است و ما به دنبال شناخت آن شرایط هستیم که مقداری درونی و مقداری بیرونی است و مسلما تنها جغرافیایی نیست. ما با موضوع ایران به عنوان یکی از اعضای جهان شرق سر و کار داریم که این شرق دارای خصوصیات تاریخی و جغرافیایی متفاوت با غرب است. مهندس بازرگان شاید اولین کسی باشد که در ایران به وضوح و با جدیت به این سوال پرداخت که چگونه استبداد در ایران به وجود آمده است و علت آن چیست. آنچه مسلم است، این پدیده تنها به دولت بستگی ندارد، بلکه ملت هم عامل استبداد است. در کتاب حاضر برخی از نظرات مهندس بازرگان که منجر به "خودشناسی" میشود، نقد و بررسی شده است، تا بدین وسیله قدرت دفاعی ایران در مبارزات بهبود یابد و از کجفهمی جلوگیری شود. نویسنده در ادامه نظرات دکتر محمدنوید بازرگان، مهندس عزتالله سحابی و دکتر غلامعباس توسلی را دربارۀ روحیۀ ایرانی، تحقیر ملی، تاثیر عوامل جغرافیایی در فرهنگ و روحیات قومی و... درج کرده است. در بخش پایانی نیز "زاویههایی از روحیۀ ایرانی" که شدیدا متاثر از نظام شاهخدا ـ رعیت است، مطرح شده است.