تاریخ و تحول ادبیات جدید ایران
نوشتار حاضر به دیدگاههای بزرگ علوی ـ یکی از نویسندگان معاصر کشور ـ در خصوص تاریخ و ادبیات ایران در مقاطع مختلف، نیز بررسی آثار برخی از چهرههای ادبی در حوزهی نظم و نثر اختصاص یافته است. بر این اساس، وی پس از بررسی حوادثی که پس از کشته شدن ناصرالدین شاه تا سال 1911 رخ داده، از شروع سفرنامهنویسی، نیز نگارش گزارشهای روزانهی روزنامهها و گاهنامهها به زبان ساده سخن میگوید. وی آغاز این نوگراییها را از زمان عباس میرزا میداند و از ترجمه به عنوان عاملی تاثیرگذار بر نثر نوین فارسی یاد میکند. وارد شدن مضامین جدید از جمله وطن در شعر نثر دورهی معاصر، نقش ایرج میرزا در شکلدهی به ادبیات دورهی جدید، معرفی میرزا ملکم خان (نخستین کسی که ایرانیان را با مفهوم نوگرایانهی قانون و قانومندی آشنا ساخت)، معرفی متونی که در پیکار با مطلقگرایی نگاشته شدهاند، نظیر سفرنامهی ابراهیم بیگ مراغهای و نوشتههای طنزآمیز دهخدا با عنوان چرند و پرند. از دیگر مطالبی است که نگارنده به آنها اشاره کرده است. او در ادامه با نگاهی به وضعیت سیاسی کشور در سالهای (1920-1912)، به معرفی برخی چهرههای استبدادستیز این دوره از جمله میرزادهی عشقی پرداخته است. به دست دادن تصویری از حکومت دیکتاتوری بیستسالهی رضاشاه و آثار منثور این دوره، نیز اقدامات فرهنگستان زبان در غنا بخشیدن به واژگان فارسی و معرفی برخی از سرایندگان معاصر از جمله "فریدون توللی"، میرفخرایی، نادر نادرپور، محمدعلی اسلامی ندوشن و... از دیگر بخشهای کتاب است.