سبد سفارش شما خالی است!

موضوع ظاهر و باطن قرآن و بهره‌مندی از آن‌ دو، در تاریخ پژوهش‌های قرآنی همواره مساله‌ای مورد توجه بوده است. بدین دلیل که از یک سو از زمان پیامبر اکرم (ص) و به وسیله‌ی خود آن حضرت بیان شده و از سویی دیگر، سبک ویژه‌ی قرآن و آکنده بودن آن از اشارات و لطایف، قرآن‌پژوهان را بر وجود حقایقی در ورای ظاهر قرآن رهنمون گشته است. نکات اصلی پژوهش حاضر بدین‌قرار است: ظاهر قرآن قابل درک است و این قابلیت، فراگیر بوده و شامل همه‌ی عبارات قرآنی می‌شود ولی فهم آن در مراتبی بس متفاوت صورت می‌گیرد؛ ظاهر قرآن کریم در عین قابل فهم بودن خودآموز نیست بلکه امت اسلامی برای بهره‌وری لازم، نیازمند معلم قرآن هستند. وجود مجملات، متشابه بودن برخی آیات و امثال آن‌ها از اموری هستند که این ضرورت را هرچه بیش‌تر روشن می‌گردانند؛ محور بحث درباره‌ی چیستی باطن قرآن بر دو نظر است: الف ـ نظر متن‌گرایانه، در این نظر، باطن امری برگرفته از محتوای الفاظ آن است. البته نه آن‌چه که با نگاه اول حاصل می‌آید، بلکه آن معانی که پس از تدبر فراهم می‌آید. نتیجه‌ی این نظر آن است که فهم باطن باکسب مقدمات لازم، امری همگانی خواهد بود. ب ـ نظری معنی‌گرایانه: به مفهوم خروج از معنای ظاهری لفظ. بر مبنای این نظر آن‌چه از الفاظ پس از تدبر حاصل می‌آید، معنای ظاهری آیات تلقی می‌شود، چرا که با تامل در ظاهر آیات قابل دستیابی است ولی باطن یا بطون عبارت قرآن، مفاهیمی است که صرفا از راه تدبر قابل دست‌یابی نیست، بلکه نیاز به ابراز معرفتی ویژه دارد؛ ملاک حجیت در قرآن کریم بین بندگان و خدای رحمان بردوگونه است: الف ـ برای معصوم و غیر معصوم، دلالت لفظ قرآن بر مبنای لسان عربی است اعم از این که دلالت، حقیقی باشد یا مجازی ب ـ برای معصومین (ع): این افراد تنها کسانی هستند که سخنانشان درباره‌ی معنای باطنی قرآن، حجت است (به دلیل اطلاع آن‌ها از حقایق قرآن و ارتباط آن‌ها با کتاب مکنون و لوح محفوظ).