اعجوبهی هوش و ذکاوت (شرح حال و تیز هوشیهای "ایاس")
نامش «ایاس بن معاویه بن قره بن ایاس مزنی» است که در سال 46 هـ در شهر بصره به دنیا آمد. ایاس از نوابغ روزگار خود و از جمله مفاخر تاریخ مسلمانان است. او با ضریب هوشی بالایی که داشته، از ظواهر اشیاء و امور، نکاتی را استنباط میکرده و حقایقی را تشیخص میداده که دیگران از آن عاجز بودهاند. آوازة تیزهوشیهای او، همانطور که در دنیای آن روز پیچیده بود، به همان نسبت هم بازتاب گستردهای در فرهنگ اعراب، به ویژه در ادبیات مکتوب منثور و منظوم، تواریخ معتبر، کتب تراجم و فرهنگ عامه داشته است. نگارنده در این کتاب در رابطه با شرح حال و تیزهوشیهای «ایاس» به بیان مطالبی چون نام و نسب، فراست و کیاست، حرفهشناسی، شناخت زنان، تمثیلات باقی، حاضرجوابی، ایاس و حسن بصری، ایاس و غیلان دمشقی، اخلاق، کلمات ایاس، و وفات وی میپردازد.