کتیبهی بیستون
در جلد نخست از مجموعة «ایران باستان»، ضمن ارائه گزارشی کوتاه از نحوة تأسیس سلسلة هخامنشیان، نحوة به حکومت رسیدن «داریوش» بررسی و متن «کتیبة بیستون» آورده شده است. ماجرای به تخت سلطنت نشستن داریوش با یک حکومت آسان و باب میل مصادف نبود، چرا که بیشتر ایالات که در زمان «کوورش» و «کمبوجیه» تحت امر دربار هخامنشیان بودند، به علت غیابِ طولانی مدت کمبوجیه و قضیة «بردیای دروغین»، علم شورش و استقلال سرداده بودند؛ در این میان اگر کسی جز داریوش به سلطنت میرسد در مقابل آن همه مشکل، توان مبارزه نداشت. داریوش در نخستین سال پادشاهی خود با 19 جنگ مواجه میشود و نه شاه دروغین را از میان برمیدارد. داریوش در کتیبهاش نام آن نه تن را آورده است. در واقع داریوش در کتیبة خود ندای آزادی سر داده و آن را از خود به یادگار گذاشته است.