سبد سفارش شما خالی است!

ابن رشد ـ از فیلسوفان قرن ششم هجری ـ در کتاب "تهافت التهافت" خود، که آن را در پاسخ به کتاب "تهافت الفلاسفه"ی غزالی به رشتۀ تحریر درآورده، نشان می‌دهد که اکثر آن‌چه غزالی در کتابش آورده است، از ارزش تصدیقی و اقناعی برخوردارند و به مرتبۀ یقین و برهان نمی‌رسند. غزالی در تهافت الفلاسفه، فیلسوفان مشایی به ویژه فارابی و ابن سینا را در بیست مساله (شانزده مساله در الهیات و چهار مساله در طبیعیات) مورد انتقاد قرار داده و در سه مورد از این بیست مورد به تکفیر آن‌ها پرداخته است. این سه مساله عبارت‌اند از: قدیم بودن جهان؛ علم خدا به جزئیات؛ و حشر اجساد. ابن رشد هفده مسالۀ اول کتاب غزالی را تقریبا به طور کامل نقل می‌کند و بند بند به بررسی آن‌ها می‌پردازد، اما مسائل هجدهم تا بیستم را نقل نمی‌کند، بلکه فقط حاصل سخن را می‌گوید و به اظهار نظر می‌پردازد. ابن رشد در این اثر از یک سو به مخالفت با غزالی می‌پردازد و از اتصال دین و حکمت دفاع می‌کند و از سوی دیگر برداشت فارابی و ابن سینا را از فلسفۀ ارسطو به باد انتقاد می‌گیرد و خود به معرفی منظور واقعی ارسطو می‌پردازد. ابن رشد، فحاشی‌های غزالی را با فحاشی‌ پاسخ می‌دهد، اما آن‌جا که پای انتقاد و استدلال در میان است، در بسیاری موارد حق را به غزالی می‌دهد. هم چنین ابن سینا را به کج‌فهمی متهم می‌کند. وی نه گزارش غزالی را از دیدگاه‌های فیلسوفان می‌پسندد و نه انتقاد او را از آن‌ها. سی‌امین شماره از مجموعۀ "آشنایی با فلسفۀ اسلامی" به برگردان کتاب "تهافت التهافت" اثر ابن رشد از انگلیسی به فارسی اختصاص دارد.