مشروطه شرعی و مشروعه شرطی: بازخوانی نظریات میرزای نائینی و شیخ فضلالله نوری
ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324 - 1327ق. - نقد و تفسیر / نائینی، محمدحسین، 1315 - 1239 / فضلاللهنوری ، 1259 - 1327ق. / ایران - تاریخ - انقلاب مشروطه، 1324 - 1327ق.
نهضت مشروطه، تجربهای دوپهلو بود؛ از سویی تبلور روح انقلابی مردم مسلمان و جهان ضد استبدادی و ضد استعماری علماء و از سویی دیگر نقطة عطف تحولات بزرگ در نظام سیاسی ـ فرهنگی کشور در نوع ارتباط آن با تمدن غرب بود. در این نهضت، مجتهدین و مراجع بزرگ شیعه در ایران و عراق که نهضت را علیه استبداد و استعمار هدایت میکردند، علاوه بر ملاحظات سیاسی، وارد عرصة نظریهپردازی فقهی و سیاسی در باب سلطنت، جمهوریت، مشروطیت، دموکراسی، پارلمان و انتخابات شده و شاید رسالهها و سخنان آنان، چه در دفاع از مشروطیت و چه در نقد آن، از نخستین مواجههها میان فقه سیاسی شیعه با مقولات سیاسی مدرن غرب باشد. در کتاب حاضر، اظهارات و مواضع دو تن از فقهاء بزرگ و مجاهد شیعه یعنی آیتالله نائینی و شیخ فضلالله نوری در باب مشروطیت به چاپ رسیده است. رسالة «تنبیه الامه و تنزیه المله» اثر مرحوم نائینی، از مهمترین رسالات فقهی به نفع مشروطهخواهی، و سخنان و رسالههای شیخ فضلالله، یکی از شفافترین موضعگیریهای فقهی ـ سیاسی در نقد مشروطیت بدون دفاع از استبداد بوده است.