سبد سفارش شما خالی است!

تا اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 در جهان اسلام، از جمله در مناطق مسلمان نشین روسیه، مکتب‌ها امر تعلیم و تربیت ابتدایی را برعهده داشتند، ولی از آنجایی که مدارس ماوراءالنهر، به ویژه مدارس بخارا، جاذبۀ خاصی برای مشتاقان به‌ادامۀ تحصیل در سده‌های پیش از قرن 20 داشته ‌است، بسیاری از علمای طراز اول اهل سنت روسیه، خصوصا علمای تاتار،خصوصا علمای تاتار، تحصیل کردۀ مدارس بخارا بودند؛ زیرا بخارا از مراکز پرسابقۀ جهان اسلام است و مدارس مذکور پرورشگاه علمای نام آور بسیاری بوده ‌است. ولی در قرن بیستم این مدارس دچار انحطاط شدند؛ انحطاطی که خواه ناخواه زمینه ساز تجدید نظر در کارکرد و اصلاح مدارس قدیم و پیدایش و توسعه و ترویج نهضت جدیدیه شد. محمد ظاهر بیکی یفاجدیدی از پیشتازان جنبش جدیدیه در مدارس بخارا و تاتارستان و اسماعیل بک گاسپرالی، ابداع کنندۀ اصول جدید در عرصۀ آموزش و پرورش در بین مسلمانان روسیه در شهر باغچه‌سرای کریمه ‌است. وی نخستین مدرسۀ اصول جدید را برای اجرای نظریات آموزشی خود در سال 1884 م تأسیس کرد. نهضت جدیدیه، نام خود را از همان اصول جدید گرفته ‌است. اصول جدید نیز نامی است که به "اصول صوتیۀ " ابداعی گاسپرالی برای آموزش سهل‌تر الفبای زبان عربی داده‌اند. هواداران این نهضت را "جدیدچی"، "ترقی خواهان"، "اصلاحاتچیان" و ... خوانده‌اند. پس از انقلاب 1917 روسیه، آنان را به ‌اعتبار فعالیت‌های سیاسی شان "جوان بخاراییان"، "بخاراییان جوان"، "حریت طلبان" و "انقلاب چیان" نیز نامیده‌اند. جدیدیه به علت ضعف‌هایی که بعدها در ایجاد شد، در برابر بولشویسم نتوانست از خود دفاع کند و از هم پاشید؛ با این همه برخی دستاوردهای جدیدیه عبارت است از: اصلاحات در زمینۀ آموزش و پرورش، افزایش علاقه به سوادآموزی، ارتقای مقام زن در جامعه، و تأثیرگذاری در رشد خودآگاهی.