آثار نجمالدوله: سفرنامه دوم نجمالدوله به خوزستان به پیوست کتابچه دستورالعمل ناصرالدین شاه در خصوص سفر اول به خوزستان
عبدالغفار خان نجم الدوله، یکی از دانشوران طراز اول عصر قاجار است که در سال 1255 هـ . ق در اصفهان در خاندانی پا به عرصهی وجود گذاشت که به علم و دانش شهره شده بود. عبدالغفارخان نجمالدوله، ریاضیدان، آمارشناس، منجم و جمعیتشناس بود و به مناسبت تبحرش در ریاضیات و هندسه، گاه از او، با نام مهندس نجمالدوله یاد میشود. کتاب حاضر شرح مسافرت دوم نجمالدوله به خوزستان در سال 1306 هـ . ق به قصد بررسی امکان بازسازی سد اهواز و برآورد هزینههای آن صورت گرفته است. سفرنامهی دوم نجمالدوله حاوی ابتکارها و نوآوریهایی است. وی حتی از ثبت کوچکترین و جزئیترین وقایع و مسائل صرفنظر نکرده است. این سفرنامه نه تنها شامل انواع اطلاعات دربارهی شهرها، قصبهها و روستاهای مسیر رفت و برگشت نجمالدوله است، بلکه آینهی تمامنمایی است از اوضاع و احوال اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آداب و سنن و ارزشهای فرهنگی مناطق و مکانهای طی شده در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار. در پیوست کتاب متن کتابچهی حاوی دستورالعمل چهارده اصلی ناصرالدین شاه به نجمالدوله در خصوص سفر به خوزستان و شروح و توضیحات مفصل نجمالدوله در ذیل هر اصل دربارهی مشاهدات و اقدامات و پیشنهادهای او درج گردیده است. در چهارده اصل مذکور، افزون بر موضوع سد اهواز و برآورد هزینهی آن، دستوراتی در زمینهی مطالعهی رودخانهی کارون، سرزمینهای اطراف آن و عشایر ساکن در آنها موجود است.