تاریخ ایران از آغاز تا انقراض قاجاریه
این کتاب، مجموعهی کاملی از تاریخ ایران است که رویدادهای فلات ایران از کهنترین زمانها تا پایان حکومت قاجارها را دربرمیگیرد. حکومت عیلامیان در جنوب غربی ایران (خوزستان کنونی) آغازگر مطالب کتاب و سلطنت احمدشاه قاجار، پایانبخش آن است. کتاب به دو بخش کلی تاریخ ایران پیش از اسلام و بعد از آن تقسیم میشود. مقدمهی کتاب به موقعیت جغرافیایی فلات ایران، تقسیمبندی نژادی، آمدن آریاییها و خانواده، طبقات و شکل حکومت در ایران کهن اختصاص دارد. در بخش اول کتاب که به قلم حسن پیرنیا (مشیرالدوله) است تاریخ سیاسی و جنبههای تمدنی سلسلههای باستانی تاریخ ایران بررسی میشود. در این بخش افزون بر عیلامیها و همسایگان آنها میتوان با مادها، هخامنشیان، اسکندر و جانشینان وی (سلوکیان)، پارتها (اشکانیان) و ساسانیان و رویدادهای تاریخ ایران در چهارده قرن و در عصر هریک از این سلسلههای حکومتگر آشنا شد. بخش اول کتاب با نظری اجمالی به تاریخ ایران باستان و نقش ایرانیان در تمدن بشری به پایان میرسد. فهرستی از سلسلههای ایران باستان و اسامی شاهان، وقایع مهم و دورهها و سلطنتها نیز ضمیمهی این بخش از کتاب است. بخش دوم که به قلم عباس اقبال آشتیانی است به طور فشرده، تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه را دربردارد. مطالب این بخش خود به دو بخش کلی ایران پیش از حملهی مغول و پس از حملهی مغول تقسیم شده است. از مطالب بخش اول میتوان به شکلگیری اسلام و عصر خلفای راشدین، امویان و عباسیان همچنین سلسلههای حکومتگر ایرانی چون طاهریان، علویان طبرستان، آل زیار، خوارزمشاهیان، دیالمه، صفاریان و سامانیان، اشاره کرد. تاریخ ایران در زمان سلسلههای ترکزبانی چون غزنویان، سلجوقیان و... نیز از دیگر مطالب این بخش به شمار میرود. مطالب بخش دوم با هجوم مغولان به ایران، حکومت چنگیزیان و جانشینان آنها (ایلخانان) آغاز میشود. در ادامه برگهای تاریخ ایران در زمان هجوم تیمور، جانشینان وی، ترکمانان آققویونلو و قراقویونلو، صفویان، افشاریان، زندیان و سرانجام قاجارها ورق میخورد. فصل پایانی کتاب به شکلگیری نهضت مشروطیت ایران در عصر قاجار و پادشاهی دو تن از آخرین پادشاهان این سلسله، یعنی محمدعلیشاه و احمدشاه اختصاص دارد.