شطرنج وجود
شعر عرفانی - قرن 14 / شعر فارسی - قرن 14
مهرهی پیاده، رخ، فیل، اسب، فرزین و شاه از لوازم است، اما هریک از اینها در باطن نماد یکی از خصایل و صفات انسانی است. بازی شطرنج وجود را میتوان به عرصهی کارزار تشبیه نمود، که دو سپاه آن در درون انسان موجود است. یک سو سلطان جهان و سویی دیگر نفس بدفرجام با سپاه ایستاده است. در کتاب حاضر در چهار فصل به تبیین وجود انسان در مقایسه با صفحهی شطرنج و نقش هریک از عوامل نفسانی پرداخته شده است. ابتدا فکر و غفلت، خورد و خواب، حرص، کینه، لجاج، ریا و کفران مطرح شده و در مقابل قناعت و ایثار، انصاف، عصمت، اخلاص و ادب و ذکر مدام به منزلهی مهرههای پیاده و غضب، حسد، شهوت، کذب، کبر و غرور، جهل، عقل معاشی که در مقابل آنها صبر و حلم، عدالت، عشق، صدق، شجاعت و همت، معرفت و عقل معادی در مقابل یکدیگر قرار گرفتهاند و باید سربازان عاشق و صادق مراقب باشند که شکست نخورند و مات نشوند. هریک از مهرههای شطرنج با بیانی علمی به یکی از خصوصیات نفسانی انسان تشبیه شدهاند. اشاره شده است که در بازی شطرنج حقیقی، سالک با هوشیاری و مدد از همت راهبران و پیران الهی، سپاه جان را در رویارویی تنگاتنگ به مقابل حریف میفرستد.