تاریخ علتشناسی انحطاط و عقبماندگی ایرانیان و مسلمانان: از آغاز دوره قاجاریه تا پایان دوره پهلوی
استعمار فرهنگی - ایران / ایران - تاریخ - پهلوی، 1304 - 1357 / ایران - اوضاع اجتماعی / ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1250ق. / ایران - استعمار / عقبماندگی اجتماعی - ایران
ایرانیان تا آغاز دوران پادشاهی قاجار خودشان را در مرکز جهان میبینند. خودشان را مرجع خودشان میدانند و فکر میکنند در هسته جهان هستی قرار دارند. اگرچه در اواخر دوره صفویه کمکم به حاشیه رانده شدهاند اما در دوران قاجار همچنان تفکرات و احساسات قدیم را دارند و فکر میکنند ایران مرکز جهان است و پادشاه قاجار قبله تمام عالم. این نوع تفکر که در دوره قاجار ریشه گرفت کمکم باعث شد ایران به حاشیه رانده شود و جایگاهش را از دست بدهد؛ چون با رویارویی با غرب و فرنگ متوجه شد همه چیز اشتباه است. در همین دوران کمکم مفهوم عقبماندگی شکل گرفت. این مفهوم، مفهومی مدرن در وضعیتی جدید بود. ما در تفکراتمان مفهوم و اندیشه زوال و انحطاط را از قدیم داشتیم؛ اما مفهومهایی چون عقبماندگی و توسعهنیافتگی و...، در منظومه تفکر و معرفت مدرن، خودش را نشان داد و رواج پیدا کرد و این دو را نباید با هم اشتباه گرفت. بسیاری از اندیشمندان بر این باور بودند علت و عامل بدبختی ما استبداد و بیقانونی است و علت و عامل پیشرفت و برتری فرنگیها (اروپاییها و غربیها) دموکراسی و قانونمداری است، اما کمتر کسی سؤال کرد که چرا اینجا استبداد آمد و ریشهدار شد و آنسو دموکراسی و قانونمداری آمد و برنده شد. اگر هم در اینباره کسی سؤالی مطرح کرد در بیشتر موارد پاسخهای شتابزده و سطحی گرفت و راه به جایی نبرد. این کتاب علل این عقبماندگی در ایران را از آغاز دوره قاجاریه تا پایان دوره پهلوی، بررسی میکند.